Πριν μερικές γεννιές οι άνθρωποι πίστευαν χωρίς να ρωτούν πολλά. Βέβαια το κακώς εννοούμενο "πίστευε και μη ερεύνα" ίσως να κυριαρχούσε, αλλά η ειδοποιός διαφορά που το καθιστούσε άνευ ουσίας ήταν η αγνότητα της ψυχής τους. Σαφώς και πέρασαν δύσκολες εποχές, πολέμους, κακουχίες και βία, αλλά κατά βάθος, αν κανείς είχε γνωρίσει ανθρώπους αυτών των εποχών, ήσαν στην πλειοψηφία τους αγνότεροι και κυρίως ήσαν άνθρωποι που η ψυχή τους ήταν πιο καθαρή, δε βομβαρδιζόταν από χίλια δύο μέσα με βία και ερεθίσματα που θα καθιστούσαν την ασχήμια ένα μέρος της ζωής τους και μάλιστα απαρατήρητο. Το τελευταίο συμβαίνει βέβαια στις μέρες μας.
Από την άλλη, ελλείψει τόσων ανέσεων, και εξ αιτίας του τρόπου ζωής τους, είχαν αναπτύξει την ανθρώπινη επικοινωνία σε μεγάλο βαθμό. Ο γείτονας πάθαινε κάτι και αμέσως όλη η γειτονιά κινητοποιόταν. Κάποιος πρόσεχε τα παιδιά του, κάποιος πήγαινε μαζί του, κάποιοι άλλοι θα κοιτούσαν τη δουλειά του κοκ. Υπήρχε αλληλεγγύη. Στην ίδια αυλή δε θα πεινούσε ο ένας περισσότερο από τον άλλο ακόμη και αν δεν υπήρχαν και οι καλύτερες των σχέσεων. Βέβαια υπήρχαν και τα μικροπροβλήματα μιας τέτοιας συγκατοίκησης, αλλά στα δύσκολα όλα ήταν αλλιώς.
Κάποτε παραβρέθηκα σε μια παράσταση επαρχιακού θεάτρου στην οποία ήταν καλεσμένος και ο κος Μανώλης Γλέζος, ο οποίος κατάγεται από νησί του Αιγαίου και το επισκέφτεται συχνά. Το έργο που παιζόταν πρέπει να ήταν ο Ματωμένος Γάμος του Λόρκα, το οποίο του έδωσε την ευκαιρία να προλογίσει και να πει κάποια πράγματα της ζωής τα οποία προέρχονταν από τα δύο περιβάλλοντα που ζούσε. Κρατώ μια φράση, σε ελέυθερη μεταφορά, που μου έκανε εντύπωση: "Η διαφορετική δόμηση της κοινωνίας στις πόλεις σε σχέση με αυτή των χωριών δημιουργεί διαφορετικούς κανόνες. Στο νησί όταν τύχει να πεθάνει κάποιος, υπάρχει πένθος για μέρες και όλοι έχουν ανάλογη ψυχολογία. Το ίδιο και στη χαρά. Η ατμόσφαιρα είναι βαριά, αναβάλλονται ίσως χαρμόσυνα γεγονότα, όλοι συμπαραστέκονται. Αντίθετα στην Αθήνα που ζω, το πρωί με έχουν καλέσει σε γάμο, το μεσημέρι σε κηδεία, το βράδυ σε συγκέντρωση και επιστρέφω σπίτι μου, κάθομαι στον καναπέ μου να δω τηλεόραση κενός από συναισθήματα, σα να μη συνέβη τίποτε όλη τη μέρα .....!!!". Πιστεύω ότι η διαφορά αυτή φανερώνει πολλά και μάλιστα σήμερα σε μια σύγχρονη εποχή συνυπάρχουν τα δύο περιβάλλοντα. Ακόμη και με την αλλοτρίωση που υπάρχει στο πρώτο, εξακολουθεί να υφίσταται ισχυρό.
Σε κάθε περίπτωση, ο σημερινός άνθρωπος έχει συνηθίσει να είναι πιο καχύποπτος, σε αντίθεση με τον παλιό αγνότερο. Έχει μάθει να τον κοροιδεύουν για να του πάρουν χρήματα, ψήφο, χαμόγελο, συμμετοχή κ.λ.π. και μάλιστα να μη μπορεί να αντιδράσει ή και αν μπορεί να μην έχει νόημα. Αυτός ο άνθρωπος έχει μάθει να αμφισβητεί ακόμη και τα αυτονόητα. Βρίσκεται σε μία σύγχυση, όπου ότι και να κάνει ή να σκεφτεί δεν είναι σίγουρος πως δε θα καραδοκεί στη γωνία κάποιος να τον εξαπατήσει. Βλέπει κόσμο να πεινά, και δεν τον πιστεύει γιατί υπήρξαν κάποιοι που τον κορόϊδεψαν παλιότερα. Βλέπει κάποιον να χρειάζεται βοήθεια και προσπαθεί να τον αποφύγει "για να μη μπλέξει" (εδώ βέβαια μπαίνει και ο εγωϊσμός). Έχει καταντήσει τρομολάγνος και σχηματίζει ουρές στην εθνική οδό για να χαζέψει ένα τρακάρισμα από περιέργεια, αλλά τρέχει σαν παλαβός να φύγει όπως όπως αν του ζητήσεις να μεταφέρει έναν τραυματία από το συμβάν. Νοιάζεται για το "φαίνεσθαι" πάρα πολύ και ελάχιστα για το "είναι" και την ουσία των πραγμάτων. Και στο τέλος της ημέρας του "επιστρέφει στον καναπέ του αδιάφορος και άδειος σα να μη συνέβη τίποτε" !!!! Στο βάθος της ψυχής του όμως αυτή η κενότητα ενεργοποιεί όλων των μορφών του συναγερμούς. Η έλλειψη αγάπης στη ζωή του, αγάπης αγνής και ανιδιοτελούς, είναι εσωτερικά εμφανέστατη. Αγάπης ακόμη και όταν τον κοροϊδεύουν. Αγάπης σε κάθε μορφή και έκφραση, που θα τον γέμιζε ..... ή μήπως φοβάται πως θα τον "άδειαζε" ??? και βέβαια ποτέ δε δοκίμασε να αγαπήσει τοςυ γύρω του με αυτό τον τρόπο, οπότε με τι να το συγκρίνει για να καταλάβει το λάθος του ???
Εκεί φαντάζομαι συνήθως επεμβαίνει η Θεία Χάρη. Επεμβαίνει διδάσκοντάς τον βιωματικά, μέσω κάποιου γεγονότος, άλλοτε εκκωφαντικού (μια απώλεια, μία αρρώστια, ένα θαύμα) και άλλοτε μέσω ενός συνηθισμένου, αλλά ειδικού για την περίπτωση (μια σημαντική συζήτηση με φωτισμένο άτομο, ένα ανάγνωσμα κατάλληλο την κατάλληλη στιγμή, κ.λ.π.). Βέβαια το έναυσμα δίνεται, η πόρτα ανοίγει .... απομένει στον ενδιαφερόμενο να προχωρήσει μέσω αυτής και να μην την αγνοήσει .... Αλλά ούτε και να υπαναχωρήσει μετά τα πρώτα βήματα που θα κάνει. Η ελευθερία δεν του αφαιρείται. Όμως ο άρχοντας του κόσμου τούτου είναι άλλος, το ταγκαλάκι το λεγόμενο υπό του πατρός Παϊσίου, και δελεάζει με εύκολες λύσεις .... Έχεις δει όμως το τέλος του δύσκολου δρόμου που σου ανοίγεται, και παρά τη δυσκολία της διαδρομής, το αποτέλεσμα σίγουρα αξίζει τον κόπο. Αλλά και η διαδρομή δεν είναι η ίδια για όλους, ίσως ..... Προσαρμόζεται από τον Κύριο στις δυνατότητες του καθενός. Ανάλογα με το βάρος που μπορεί να σηκώσει. Σχετικό είναι και το ακόλουθο:
" Πριν σου στείλει ο Θεός τον Σταυρό που σηκώνεις, τον κοίταξε με τα πάνσοφα μάτια Του, τον εξέτασε τε τη Θεία λογική Του, τον ήλεγξε με την ατελείωτη δικαιοσύνη Του, τον θέρμανε στη γεμάτη αγάπη καρδιά Του, τον ζύγισε καλά με τα στοργικά Του χέρια μην τυχόν και πέσει βαρύτερος απ' όσο μπορείς να σηκώσεις. Κι αφού υπελόγισε το θάρρος σου, τον ευλόγησε και τον απίθωσε στους ώμους σου. Μπορείς να τον σηκώσεις! Κράτησέ τον κι ανέβαινε από το Γολγοθά προς την Ανάσταση."
Μετά από αυτό πια δεν έχεις κανένα δικαίωμα να πεις "δεν ήξερα", "δεν γνώρισα". Μετά από αυτό έχεις γνωρίσει τη Θεία Αγάπη και αυτή ανοίγει ένα ολόκληρο κόσμο και μια ολόκληρη φιλοσοφία βιωματικής αντιμετώπισης των πραγμάτων. Και εδώ υπάρχει το σημείο προσωπικής υπέρβασης.
Όμως και πάλι ενώ κοινωνείς με την ουσία των πραγμάτων, πρέπει να αναζητήσεις τη δομική τους ερμηνεία. Πως και γιατί εξομολογούμαστε ? πως και γιατί μεταλαμβάνουμε ? τι συμβολίζει η Θεία Κοινωνία ? Τι συμβολίζει και ποια η σημασία κάθε λατρευτικής έκφρασης στην Ορθόδοξη πίστη ? τι το μυστήριο του γάμου, τι της βάπτισης κ.ο.κ. Τι συμβολίζει το κερί που ανάβουμε, τι το λιβάνι που θυμιατίζει, τι το πρόσφορο και τι η προσκομιδή, τι το ευχέλαιο ? τι το τρισάγιο και τι τα μνημόσυνα ? ποια η μετά θάνατον πορεία της ψυχής ? τι είναι ο τελωνισμός ? ποια η κλίμακα των αρετών ? και άλλα πολλά. Και το σημαντικότερο βήμα: Πως όλα αυτά γίνονται καθημερινή πράξη στη ζωή του πιστού και πως τα βιώνει ?
Και σίγουρα στην τελευταία ερώτηση η απάντηση περιλαμβάνει και την εύρεση πνευματικού. Διότι από κει και πέρα η ζωή αλλάζει ρώτα και το ταξίδι αυτό θέλει καθοδήγηση από έμπειρα χέρια, είναι σκάλα και το κάθε σκαλοπάτι πρέπει να έλθει με τη σειρά το ένα μετα΄το άλλο. Θέλει και μελέτη. Μελέτη που πρέπει να γίνει με συγκεκριμένο τρόπο και βηματισμό, διότι είναι εύκολο να πέσει κανείς σε άκαιρο ανάγνωσμα και να βλαφθεί αντί να ωφεληθεί. Να αποκαρδιωθεί από κάτι που δεν καταλαβαίνει αντί να ωφεληθεί από αυτό που περιμένει εκείνη τη στιγμή σα φυσικό επακόλουθο.
Να γνωρίσει τον αντίπαλο. Ένα άλλο μεγάλο θέμα. Πως αυτός δρα και με τι τρόπο προσπαθεί να κάμωει τις προσπάθειές μας για εσωτερική βελτίωση ? Ένας αντίπαλος, ευφυής με εμπειρία χιλιάδων χρόνων ο οποίος προσπαθεί να μηδενίσει τις προσπάθειές μας. Βέβαια ελέω Θεού και όσο του επιτραπεί από Αυτόν να μας "διαβάλει". Αυτός προσπαθεί να εμφυσήσει στη φαντασία μας λογισμούς και να προκαλέσει επιθυμίες, εστιάζοντας στις προσωπικές ευαισθησίες του καθενός. Εκεί που ο καθένας μας έχει την κερκόπορτά του. Αν θα τον ακολουθήσει κανείς είναι όμως στη δική του επιλογή.
Και βέβαια σε ακόμη πιο εκλεπτυσμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στο νου εμφανιζόμενος ως αγαθός και προτρέποντας σε κάτι που κατ αρχήν φαίνεται καλό, αλλά είναι είτε άκαιρο για τη στιγμή, είτε υπερβολικό για το επίπεδο που βρίσκεται κανείς. Και στο τέλος αν ολισθήσει εκεί θα προκληθεί βλάβη αντί για ωφέλεια. Εδώ παίζει ρόλο ο έμπειρος πνευματικός πατέρας.
Θυμάμαι κάποτε μια φράση που είχα ακούσει από κάποιο πατέρα σε ένα ραδιοφωνικό κύρηγμα: "Ξέρετε", έλεγε, "ποιο ήταν το πρόβλημα των πρωτοπλάστων ? ή έλλειψη κοινωνίας (επικοινωνίας δηλαδή) μεταξύ τους. Εκεί περεισέφρυσε ο πονηρός και τους διέσπασε κάνοντάς τους στη συνέχεια να χάσουν και την κοινωνία με το Θεό". Μου είχε κάνει εντύπωση και την κράτησα σα φράση. Φαντάζομαι πως εδώ είναι προφανές το νόημά της σε κάθε επίπεδο της σημερινής πραγματικότητας.
Και βέβαια σε όλα αυτά μπαίνει ο καθημερινός εγωισμός. Αν κανείς ψαχτεί και ψάξει και γύρω του θα μείνει έκπληκτος από το σε πόσο εγωιστική κοινωνία μεγαλώνουμε. Από την πρώτη μέρα που το παιδάκι θα παίξει με άλλα, μετά στο σχολείο και στη συνέχεια στη ζωή, ως προφύλαξη οι γονείς προβάλλουν το μοτίβο του εγωισμού. Για να μην πληγωθεί τάχα το παιδί. Χμ, δύσκολη απόφαση. Σίγουρα. Αλλά μετά ? το επόμενο στάδιο ποιο ? περισσότερος εγωισμός και περισσότερη απομόνωση. Λιγώτερη αγάπη και σίγουρα λιγώτερη κοινωνία με τους άλλους ανθρώπους αν δεν ικανοποιούν το "εγώ" του. Να είναι πρώτος/η στις παρέες, να είναι αποδεκτός/ή από όλους και να ηγείται σε όλα. Μα θέλει ? Μα πρέπει ? Μα είναι σωστό ? Δύσκολη η απάντηση και ως γονέας ενώ μπορεί να ξέρει κανείς τι να κάνει, δυσκολεύεται να το κάνει. Νομίζει πως θα εκθέσει σε κίνδυνο το παιδί και τελικά το απομονώνει. Και από εκεί πιθανότατα αρχίζει όλη η πορεία που περιγράψαμε στην αρχή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου